Οι Λετρίνοι
Ήταν μια αρχαία πόλη κοντά στην πόλη του Πύργου. Είχε πάρει ακριβώς το όνομά της, από την ύπαρξη εκεί πληθώρας δημοσίων αποχωρητηρίων-λετρίνων.
Το πρότερον όνομά αυτής της πόλης πιστεύουμε πως ήταν Πίσσα. Ήταν η πόλη του Πέλοπα, που πρώτη οργάνωσε πανελληνίους αθλητικούς αγώνες. Εκεί βρισκόταν και ο τάφος του. Η πόλη ευρίσκετο επάνω στον οδικό άξονα της Ιεράς οδού των Ηλείων (Ήλιδος-Ολυμπίας). Τμήμα αυτού του δρόμου ήταν ταυτοχρόνως και η οδός που συνέδεε το Λιμάνι της Φειάς με την Ολυμπία.
Στα ΟΛΥΜΠΙΑ (πανελλήνιοι αθλητικοί αγώνες, κάθε 4 χρόνια) την προπαραμονή της ενάρξεως ξεκινούσε η Ιερά πομπή, από την Ήλιδα, μέσω της ιεράς οδού. Την πρώτη ημέρα η πομπή αυτή διανυκτέρευε στην πόλη των Λετρίνων ή την πόλη με τις χέστρες ή τις τουαλέτες, θα λέγαμε σήμερα. Την επόμενη μέρα γινόταν και η πανηγυρική είσοδος της Ιεράς Πομπής στο στάδιο της Ολυμπίας, λίγο μετά το μεσημέρι. Την παραμονή της ενάρξεως των Ολυμπιακών Αγώνων, λάμβαναν χώρα και οι ιερές θυσίες ζώων, για την ομαλή διεξαγωγή των αγώνων. Με τα χρόνια ξεχάστηκε και το πρότερο όνομα της Πίσσας και πλέον αναφέρονται ως Λετρίνοι.
Οι Λετρίνες αυτές ήταν άλλη μία εφεύρεση των αρχαίων Ελλήνων. Ήταν οι πιο πολυτελείς τουαλέτες της αρχαιότητας, γιατί ήταν άνετες, επενδυμένες με μάρμαρο, μπορούσαν να εξυπηρετήσουν πολλούς ανθρώπους ταυτόχρονα, ήταν το κυριότερο αυτοκαθαριζόμενες με τρεχούμενο νερό και ο χρήστης είχε την δυνατότητα να πλυθεί μετά την ανάγκη του με καθαρό τρεχούμενο νερό, με τοπικό λουτρό, εξού και Λετρίνες. Ήταν η επιτομή της ατομικής υγιεινής θα λέγαμε σήμερα. Προς αποφυγή των επιδημιών, μιας και υπήρχε τόσο μεγάλος συνωστισμός στα Ολύμπια. Επίσης πιστεύουμε θα πρέπει να υπήρχαν και κατηγορίες ή κλάσεις. Άλλες για τους ιερείς, Ελλανοδίκες, Βουλευτές, αθλητές και άλλες για τον απλό κόσμο και τους δούλους. Με μια πολύ πρόχειρη εκτίμηση εξυπηρετούσαν γύρω στις 30.000 άτομα.
Τον τύπο αυτό των αποχωρητηρίων υιοθέτησαν αργότερα οι Ρωμαίοι. Οι οποίοι ως άριστοι μηχανικοί, έκτισαν σε όλες τις πόλεις της επικράτειας τους μεγάλα υδραγωγεία και εγκατέστησαν σχεδόν παντού τις Λετρίνες, κυρίως για την αποφυγή των επιδημιών. Σήμερα μπορούμε να τις δούμε στην Πομπηία την 'Έφεσο και σε άλλες αρχαίες πόλεις.
Η εγκατάσταση της πόλης των Λετρίνων, απαιτούσε μια βασική προϋπόθεση. Την ύπαρξη άφθονου τρεχούμενου νερού σε κοντινή απόσταση. Στην πεδινή Ηλεία δεν υπάρχουν πολλές τέτοιες πηγές νερού. Στην περιοχή του Πύργου ξεχωρίζει μόνο η πηγή της Νερομάνας, κοντά στο μοναστήρι της Κρεμαστής. Και η οποία πηγή, μέχρι πρόσφατα χρησιμοποιείτο, για την ύδρευση της πόλης του Πύργου.
Εκτίμηση μου είναι ότι η πόλη των Λετρίνων ευρίσκετο στίς θέσεις Κουζουλέικα, Κιούπια, Κουκούγερας και Μάραθος της κοιλάδας και του ρέματος της Βόλας, παραποτάμου του Ιάρδανου. Το νερό έφτανε εκεί με τεχνικό αυλάκι (καταπότη) . Η απόσταση της παραπάνω τοποθεσίας από την Ολυμπία (5 ώρες) και την Ήλιδα (8 ώρες δρόμος), ταιριάζει απόλυτα με την σχετική αναφορά του Παυσανία.
Κατά το τέλος της κλασικής ελληνιστικής εποχής και πριν την κατάκτηση της Ηλείας, από τους Ρωμαίους, μεγάλη κατολίσθηση σημειώθηκε στην περιοχή και κατέστρεψε μέρος της πόλης των Λετρίνων, όπως και το κανάλι που τροφοδοτούσε την πόλη με το απαραίτητο νερό, για την λειτουργία των δημοσίων αποχωρητηρίων- Λετρίνων. Όταν ο Παυσανίας επισκέφτηκε την πόλη τον 1ο ΜΧ αιώνα, κατέγραψε αυτό ακριβώς που είδε, μια παρακμασμένη πόλη, ένα χωριό, γιατί πλέον δεν είχε λόγο ύπαρξης. Οι μεταγενέστεροι ονόμασαν το χωριό πλέον και την περιοχή Ρωμαίσιον, γιατί ευρίσκετο στο μέσον της Ρωμαϊκής οδού, προς την Ολυμπία.
Αργότερα από αυτό, οι Ρωμαίοι κυρίως για τις ανάγκες των αυτοκρατόρων και επισκεπτών της Ολυμπίας, έκτισαν πιό σύγχρονα για την εποχή τους Λουτρά στο λιμάνι της Φείας (Σκαφειδιά) και μέσα στο ιερό της Ολυμπίας.
Πρέπει να αναφέρουμε επίσης, ότι όπου υπήρχαν δημόσια λουτρά-τουαλέτες και συνωστισμός μεγάλου πλήθους, κυρίως ανδρών, νέων όμορφων και γυμνασμένων, υπήρξε και η ταυτόχρονη ύπαρξη εκατοντάδων εταίρων, ιερόδουλων και για τα δύο φύλλα. Περιοχή γεμάτη με Αφροδίσεια και Ερμεία αναφέρει ο Παυσανίας. Θα μπορούσαμε να πούμε πως τα Λέτρινα στην ακμή τους, ήταν τα Σόδομα και Γόμορα της Ελλάδος και είχαν δυστυχώς την ίδια τύχη. Βούλιαξαν, (μετά από μεγάλη κατολίσθηση) και χάθηκαν, έτσι σήμερα έμεινε στην περιοχή μόνο το όνομα Βόλα (Λαμπετίου), η πόλη που βούλιαξε.
Εδώ θέλω να προσθέσω ότι κατά την Ρωμαϊκή εποχή και την εποχή που επισκέφτηκε ο Παυσανίας το χωριό, δεν υπήρχαν πλέον οι τουαλέτες εκεί. Ακόμη και οι κάτοικοί του, είχαν ξεχάσει ότι το χωριό τους είχε πάρει το όνομά του από τις δημόσιες τουαλέτες που ήταν εκεί πολύ παλιότερα. Και του είπαν πως το χωριό τους ονομάστηκε έτσι από κάποιο κτήτορα Λετρέα. Μπορεί βέβαια να συνέβηκε και το αντίθετο, δηλαδή η λέξη Λέτρινα να καθιερώθηκε για τις τουαλέτες λόγω της ονομασίας του χωριού. Η λέξη πάντως περιέχει τη ρίζα Λουτρό που έχει σχέση με το πλύσιμο του πισινού με σφουγγάρι, αν είδατε και το σχετικό ξένο άρθρο.
Είναι πολύ δύσκολο να εντοπίσει κανείς σήμερα στην παραπάνω περιοχή, οικοδομικά υπολείμματα αυτής της αρχαίας πόλης, λόγω της έντονης πετροκλοπής (Συλλογή και χρήση των λίθων σε νεότερα κτήρια). Μόνο μία δεξαμενή ή κάτι τέτοιο μπορεί κάποιος να δει εκεί. Τελευταία δε που εμφανίστηκαν οι μπουλντόζες, εξαφάνισαν ότι είχε απομείνει και δεν μπορούσε να μετακινηθεί. Επίσης φαίνεται φανερό, ότι όσοι αρχαιολόγοι τοποθετούν τους Λετρίνους στον σημερινό χωριό του Αγ. Ιωάννη, έχουν κάνει λάθος εκτίμηση. Για τον απλούστερο λόγο του ότι η περιοχή στερείται τρεχούμενων νερών.
Δημήτρης Κακούρης.
Μάθετε περισσότερα για τις Λετρίνες στο σχετικό άρθρο
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid0oDP9Tr7u7GH7RoUB6gyKPMS24CWR4h4tqK5NZ2GrCtEp8hrbdJRbTBMqzTPe2vxvl&id=100087073961340
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου